Ağızdan veya burundan gelen hem kişiyi hem de çevresindekileri rahatsız eden nefesteki çirkin kokudur. Kötü ağız kokusu kişiler arası iletişimi olumsuz etkilediği gibi, kişide sosyal baskı, psikososyal stres ve özgüven problemleri oluşmasına yol açmaktadır.
Hastalar ya kendileri ya da çevresindekilerin ikazı sonucu, ağız kokusu için hekimlere başvururlar. Diş çürükleri ve periodontal hastalıklardan sonra, diş hekimlerine yapılan en sık başvuru nedeni, ağız kokusudur.
Ağız kokusu neden oluşur?
Ağız kokusu nefesimizdeki uçucu gazlardan kaynaklanır. Bu gazlar başlıca sülfür bileşenleri, aromatik karbonlar, nitrojen kökenli bileşenler, aminler, yağ asitleri, alkol, keton ve fenil guruplarıdır. Bunların içerisinde uçucu sülfür bileşikleri(USB) ilk sırada yer almaktadır ve ağzımızdaki bakteriler tarafından üretilmektedirler.
Ağız boşluğu kaynaklı kokunun nedenleri nelerdir?
Ağız kokusunun %90 sebebi ağız boşluğu kaynaklıdır. Ağzımızda ısı ve nem dolayısıyla bakteriler kolayca çoğalabilirler. Yaklaşık 500 adet farklı bakteri ağzımızda yaşamaktadır. Bunların birçoğu kötü kokuya sebebiyet veren maddeler üretmektedir. Daha çok dil yüzeyinde, diş ve dişetlerinde barınmaktadırlar. Organik maddeleri yukarıda bahsettiğimiz uçucu gazlara dönüştürmektedirler.
Kötü ağız hijyeni, yemek artıkları ve diş plakları bir müddet sonra diş ve diş eti hastalıklarına neden olmakta ve ağız kokusu gitgide şiddetlenmektedir. Bu durum kısır-döngü içerisinde devam edebilmektedir. Tedavi edilmeyen diş çürükleri ve neden oldukları oyuklar yeni yemek artıkları için ortam oluşturmakta ve bakteriler buralarda çok hızlı çoğalabilmektedir ve kötü kokuya neden olmaktadır.
Ağız hijyenimizin korunmasında tükürük çok önemli bir yere sahiptir. Tükürüğün azalmasına sebep olan faktörler halitozise (ağız kokusuna) neden olabilmektedir. Antidepresan ilaçlar, tansiyon ilaçları, psikotik ilaçlar ağız kuruluğuna sebep olabilmektedir.
Ağız kuruluğu bazen yaşla birlikte artabilmekte bazen de hastalık olarak –xerostomi- karşımıza çıkabilmektedir. Ağız kuruluğuna sebep olan hastalıklar başlıca; Tükürük bezi hastalıkları, otoimmun hastalıklar (Romatoid Artrit, Sjögren sendromu, Sistemik Lupus Eritematozus, Skleroderma), Diabetes Mellitus (Şeker Hastalığı), Hepatitler, Vitamin Eksiklikleri (A vit, B12 vit, C vit.), Menopoz, Emosyonel stres olarak sıralanabilir.
Ağız kokusu herkeste görülür mü?
Kötü ağız kokusu toplumda sıkça ve her yaşta görülmektedir. Yetişkinlerin en az %50’sinde hayatlarının bir döneminde, özellikle sabah kalktıktan sonra sosyal olarak kabul edilemeyecek derecede ağız kokusu vardır.
Yapılan araştırmalar, erkeklerde kadınlara oranla 3 kat daha fazla ağız kokusu olduğunu ortaya koymaktadır. Ayrıca, 20 yaş üzeri bireylerde de gençlere oranla 3 kat fazla gözlemlenmektedir.
Halitozis sıklığı %50 gibi yüksek bir oranda rapor edilmesine rağmen çok az hasta tedavi için diş hekimine gelmektedir. Ağız kokusu problemi yaşayan insanların, bu durumun tam olarak farkında olmamalarına, ‘koku paradoksu’ denilmektedir.
Yaşla birlikte ağız kokusu artar mı?
Orta yaş gurubundaki bireylerde özellikle sabahları şiddetli bir ağız kokusu görülmektedir. İleri yaş gruplarında ise kullanılan protezler, tükürüğün akışkanlığını yitirmesi ve sistemik hastalıklara bağlı olarak ağız kokusu artmaktadır.
Ağız ve diş sağlığım iyi olduğu halde bu koku nereden geliyor?
Halitozis (ağız kokusu) %8 oranında ağız dışı kaynaklıdır. Burun ve sinüsler en önemli sebepler arasındadır. Burun tıkanıklığı olan kişiler, burunda polip ya da alerjik rinit nedeniyle burun akıntısı olanlar ağız solunumunu sıklıkla tercih ettiklerinden ağızda kuruma oluşmakta ve oral hijyen bozularak ağız kokusuna yol açmaktadır.
Paranazal sinüs hastalıkları, sinüslerde inflamasyon, infeksiyon ve artmış mukus sekresyonu ile ağız kokusuna sebep olabilirler.
Ağız kokusu, solunum sistemi, sindirim sistemi, hematolojik ya da endokrin kaynaklı olabilir.
Solunum sistemi kökenli kaynaklar içerisinde; Sinüzit (en sık), Bademcik iltihabı, Bademcik taşı ve Bronşit sayılabilir.
Sindirim sistemi kökenli kaynaklar içerisinde; Reflü (en sık), Midenin fıtıklaşması (hiatal herni), Malabsorbsiyon (hazım) sendromları sayılabilir.
Ayrıca, Karaciğer yetmezliği, Böbrek yetmezliği, Lösemiler, Diyabetik ketoasidoz ve Menstruasyon da ağız kokusuna neden olabilir.
Diğer ağız kokusu nedenleri nelerdir? Sarımsak, soğan, baharatlı yiyecekler geçici ağız kokusu nedenleri arasındadır. Alkol, tütün, uçucu gaz solunması da ağız kokusuna neden olur.
Ağzımın kokmasını önemsemeli miyim?
Ağız kokusu, üst ve alt solunum yolu rahatsızlıkları, gastrointestinal sistem (mide-bağırsak), yemek borusu, karaciğer, otoimmün system (bağışıklık) ve kan hastalıkları, kronik böbrek yetmezliğI, lösemi, AIDS ve metabolik hastalıklar gibi hastalıkların habercisi olabileceğinden, ciddiye alınmalı, ağız kaynaklı değilse muhakkak doktora gidilmelidir.
Sigara kullandığım için ağzım kokar mı?
Sigara, doğrudan veya yol açtığı diş ve dişeti hastalıkları nedeni ile dolaylı halitozis sebebidir. Sigara dumanı, USB (uçucu sülfür bileşikleri) içerir. Aşırı sigara, kıllı dile yol açar, bu da tütün kokusunun ve gıda artıklarının tutulmasına sebep olur. Sadece sigaraya bağlı ağız kokusu 24 saat sürer. Dil sırtının, ağız kokusu oluşumundan sorumlu birinci kaynak olduğu bildirilmiş ve dil sırtındaki pasın temizlenmesinin kokunun oluşumunu azalttığı ortaya konulmuştur. En uzun süreli etkinliğin dil pasının temizlenmesi ile sağlandığı gözlenmiştir.
Dilimi neden fırçalamalıyım?
Dişlerden plağın uzaklaştırılması için pek çok ürün kullanılırken, üzerinde ağız kokusu oluşturan milyonlarca bakteri barındıran bir organın, yani dilin temizliği ihmal edilmiştir.
Dilin arka sırtı bakteri örtüsü ile kaplıdır. Yutkunmak ve pek çoğumuzda olduğu gibi yumuşak diyetle beslenmek bu örtüyü kaldıramaz, sonuçta beyaz-gri ve mikroorganizmadan zengin bir tabaka orada bozulmadan kalır.
Dildeki bu katmanın kokuşması sırasında olusan hidrojen sülfit ve metil merkap, doğrudan ağız kokusuyla ilişkilidir. Bu nedenle, dilin fırçalanmasi en az dişlerin fırçalanması kadar önemsenmelidir.
Dil yüzeyinin kazınması için plastik dil kazıyıcıları ve küçük fırçalar dizayn edilmiştir. Bunlar, özellikle bulantı refleksi olan hastalar için kolaylık sağlar. Dil olabildiği kadar dışarı çıkarılır, dil temizleyici/kazıyıcı dilin olabildiği kadar arka bölgesine yerleştirilir ve kuvvet uygulayarak öne doğru yavaşça çekilir. Halitozisli hastalar bu işlemi günde birkaç kez tekrarlamalıdırlar.
Ağzım kötü kokuyor; ne yapmalıyım?
Ağız kokusu nedeni anlaşıldığı takdirde tedavi edilebilir. Bu nedenle ağız kokusunun kaynağını bulmak çok önemlidir. Birçok vaka ağız boşluğu kökenli olsa da diğer nedenler de atlanmamalıdır.
Ağız boşluğu kökenli ağız kokusunda,
Ağzımızdaki bakterileri azaltmaya yönelik adımlar atılmalıdır. Diş ve dişeti tedavisi ilk adımdır.
Antiseptik gargaralar gayet faydalıdır. Klorheksidin değerli bir antiseptik ajandır. Ancak uzun süre kullanımı diş ve mukozal yüzeylerde lekelenmelere neden olabilmektedir.
Oral hijyen ağız kokusu kontrolünde çok önemlidir.
Düzenli diş fırçalanması, diş ipi kullanımı, dişlerin arasının temiz tutulması ve 6 ayda bir diş hekimi muayenesine gidilmesi çok önemlidir.
Dil yüzeyinin temiz tutulması da çok kritik öneme sahiptir. Dil yüzeyi temiz tutulmadığı vakit bakteri yuvası haline gelebilmektedir.
Dil yüzeyinde yapısal yarıklar bulunduğu vakit bakteri kümelenmesi daha da artmaktadır. Bir araştırmada uygun dil temizliği ile ağız kokusunun %40 azaldığı gösterilmiştir.
Ağız içi protezlerin temizliği çok önemlidir. Diş dolgularının alt yüzeyinin çürük olmadığından emin olunmalıdır.
Bazen dolguların arasına yemek artığı kaçabilmekte ve ağız kokusuna neden olabilmektedir.
Halitozisin ağız boşluğu dışı kaynaklı olduğu solunum sistemi, sindirim sitemi, boşaltım sistemi, karaciğer yetmezliği, böbrek yetmezliği kökenli durumlarda ilgili uzmandan konsultasyon istenmelidir.
Çocuğumun ağzı kokuyor; ne yapmalıyım?
Farklı yaş gruplarının spesifik ağız kokuları bulunmaktadır. Örneğin, 2-5 yaş arası çocuklarda, sıklıkla tonsil kriptlerinde (bağdemcikler) yerleşen besin artıkları ve bakterilere bağlı olarak gelişen spesifik bir ağız kokusu gözlemlenmektedir.
Mutlaka önce bir pedodontiste başvurulmalıdır. Gerekli görülen teşhis ve tedaviye rağmen hala ağız kokusu giderilemiyor ise o zaman çocuk doktorundan randevu talep edilmelidir.