Özellikle tıp alanındaki yenilik ya da daha havalı bir kelimeyle söyleyecek olursak “inovasyon” adı altında çıkan şeyler aslında biraz belirsizlik içerir. “FDA onaylı” ya da “en son çıkan’’ gibi ibarelerle sağlık alanında birçok reklamın yapıldığını görürsünüz. Yenilik tarih boyunca insanlığın muazzam bilgi birikimini oluşturan, besleyen şeydir, ancak yeni demek bir yandan, “daha az denenmiş” demektir; uzun vadeli sonuçları henüz tespit edilmemiş olan. Konumuzla ilgili düşünecek olursak daha fazla hasta üzerinde sonuçlarının görülmesi için zamana ihtiyacı olan demek.
Şeffaf plaklarla ortodontik tedavi yaklaşık 20 yıldır hastalarımıza uygulayabildiğimiz bir yöntem. İlk kez 1999’da Invisalign firmasının üretimiyle şeffaf plaklar ortodontik tedavideki yerini alıyor. Aradan geçen 20 sene içinde çeşitli plak materyalleri kullanılarak yapılan çalışmalar sayesinde, bugün dişleri daha sıkı saran ve daha az rahatsızlık veren plaklar üretilebiliyor. Eskiden üretilen şeffaf plaklar daha kalın ve istenen diş hareketini tam olarak ortaya çıkartamazken, artık milimetrik şekilde hareket kontrolü sunan bir sistem mevcut. Bugüne kadar yaklaşık 6 milyon hastanın tedavisi şeffaf plaklarla başarılı şekilde yapılabildi.
Peki şeffaf plakların diğer ortodontik tedavi seçenekleriyle arasındaki en önemli farkı nedir?
Takıp çıkarılabilir olmasından ötürü ağız bakımının çok kolay bir şekilde yapılabilmesidir. Dişlerin ön ya da arka taraflarına yapıştırılan braketler diş fırçalama süresini biraz uzatır ve dişlerin ara yüz temizliği güçleşir. Elbette çok iyi bir motivasyonla tüm tedavi tiplerinde diş ve dişeti sağlığını korumak mümkündür. Ancak özellikle çürüğe yatkın bir beslenme tipi olan ve diş fırçalama konusunda yeterli özeni göstermediğini düşündüğümüz hastalar açısından ortodontik tedaviyi plaklarla yapmak daha doğru bir seçenek olabilir.
Şeffaf plaklarla tedavi kimler için daha uygundur?
Yöntemin en çok ön plana çıkan, daha konforlu bir tedavi süreci geçirilmesini sağlayan yönü elbette takılıp çıkarılır oluşudur. Bu özelliğin bir avantaj olarak kabul edilebileceği durumlara örnek olarak, işleri gereği yoğun bir iletişim halinde bulunan insanlar, oyuncular, avukatlar, spikerler vb. meslek grupları verilebilir. Aynı zamanda dişeti sağlığını korumanın çok daha önemli olduğu hamilelik gibi durumlarda şeffaf plaklarla tedavi bir seçenek olarak düşünülebilir. Vücudun hormonal yapısındaki değişimle beraber dişetlerinin iyi temizlenmediği durumlarda, normalden çok daha fazla ödemli ve kanamalı olabildiği hamilelikte ağız bakımını kolaylaştıran bir yöntem tercih etmek oldukça önemlidir. Bunun dışında sınavlara hazırlık dönemlerinde olan genç hastalarımızın yaşam kalitesini olumsuz etkilemeden şeffaf plaklarla tedavi görmeleri mümkündür.
Plakların kullanım süresi ne kadardır?
Her ne kadar yeme-içme sırasında gün içinde kısa süreli olarak birkaç kez çıkarılıyor olsalar da, plaklar en az 20-22 saat boyunca takılmalıdır. Çok sık çıkarılan ve uzun aralıklarla takılmayan plaklarla istenilen sonucu elde edemeyiz. Bu sebeple hastanın kooperasyonu, belirtilen sürelere uyması şeffaf plakla yapılan tedavilerin olmazsa olmazıdır.
Şeffaf plak tedavileri daha hızlı mı sonuç verir?
Bu anlamda klasik ortodonti bilgilerimize dayanarak, hastaların sahip olduğu problemin şiddetinin tedavi süresini belirlemede önemli rol oynadığını söyleyebiliriz. Diş hareketinin hızını belirleyen pek çok faktör vardır. Bazen braket ve tellerle hızla çözülebilecek bir problem, plaklarla tedavi edilmek istendiğinde daha fazla süreye gerek duyulabilir. Bunun tam tersi, şeffaf plakların tedaviyi çok daha kolaylaştırdığı belli bazı durumlar da vardır. Dolayısıyla çeşitli değişkenlerin etkili olduğu tedavi hızı konusunda, şeffaf plakların daha hızlı tedavi yaptığını söylemek bilimsel bir gerçeği ifade etmez. Özellikle estetik beklentileri yüksek olan hastalar genellikle tedavi süresini de kısa tutmak istemektedirler. Her ne kadar bazı çalışmalarda şeffaf plakların daha hızlı tedavi yaptığı iddia edilse de, bu durum hastaların özellikle kısa süreli bir tedavi tercih etmelerinden ötürü oluşmuş olabilir. Dolayısıyla hız konusunda plakların avantaj sağladığını söylemek için daha çok bilimsel çalışmaya ihtiyaç vardır.
Bu sistemle her vakanın tedavisi mümkün müdür?
Şeffaf plaklarla yapılacak tedavinin sizin için uygun olup olmadığına bir ortodontistin karar vermesi gerekir. Hastanın tedavi ihtiyaçlarını en iyi şekilde belirledikten sonra hekiminiz size doğru olan yöntemi önerecektir. En önemlisi hastanın şeffaf plakları takma konusunda kooperasyon gösterip göstermeyeceğinin bilinmesidir.
Şeffaf plak tedavisinde süreç nasıl gelişiyor derseniz, öncelikle tamamen çürüksüz dişler ve sağlıklı dişetleri olan hastalarımızda tedaviye başlıyoruz. İlk aşama ölçülerin alınması. Invisalign’ın ağız içi tarama ve dijital ölçü oluşturma amacıyla ürettiği iTero cihazıyla ağız içi görüntüleriniz bir yazılıma aktarılıyor. Bir yapay zeka örneği olan bu yazılım, yaklaşık 10 sn içinde hedeflenen tedavi sonucunu gösterebiliyor. Ölçünün yanı sıra fotoğraf ve radyografik kayıtlarınız da tamamlanarak tedavi planlamasına geçiliyor.
Invisalign’da hastaların 3 boyutlu ağız içi modelleri üzerinde planlama yapılan programın adı ClinCheck. Ortodontistiniz bu program üzerinde çalışarak, tedavinin her aşamasını adım adım planlıyor. Böylece kaç plakla tedavinin sonlanacağı, istenen sonucun nasıl olacağı henüz tedaviye başlamadan görülebiliyor. Burada tedavi hedeflerini hekim ve hastanın birlikte değerlendirebildiği, hastanın estetik ihtiyaçlarına yönelik hazırlıkların önceden planlandığı ve görülebildiği bir süreçten bahsediyoruz. Dijital diş hekimliğinin günümüzde geldiği en başarılı uygulamalardan biri bu. Tedavi planı onaylandıktan sonra yaklaşık 2 hafta içinde plaklar elimize ulaşıyor ve tedaviye geçiliyor. Her iki haftada bir değişen plaklarla, diş hareketlerinin milimetrik olarak kontrolünü yapan ortodontistiniz tedaviyi adım adım yürütüyor.
Son olarak hekimler açısından bakıldığında şeffaf plakların en önemli tercih sebebi ağız hijyeninin çok iyi sağlanabilmesi diye düşünüyorum. Anne ve babaların her seferinde yakındığı o “bir türlü diş fırçalamama” halindeki genç arkadaşlarımıza öncelikle ağız hijyeni eğitimi verip tedaviye başladığımızda aileleri en çok sevindiren şey, dişlerin düzelmesinden çok çocuklarının diş fırçalaması oluyor. Bir taşla iki kuş. Her yeni plak için hastalarımızı iki haftada bir gördüğümüzü düşünürsek, bu görüşme sıklığı da hastaların diş fırçalamayla ilgili motivasyonunu oldukça yüksek bir seviyede tutabiliyor. Kısacası şeffaf plaklarla tedavi rahat ve temizliği kolay. Aileler mutlu, dişler yolunda.
“Her şey mümkün olduğunca sadeleştirilmeli, fakat basitleştirilmemeli” diyor Einstein. Sanırım konforlu bir tedavi isteyen hastaların ve ortodontik tedavi prensiplerinden ödün vermeden iyi bir sonuç hedefleyen ortodontistlerin beklentilerine cevap verebilen şeffaf plakları en iyi özetleyen söz bu.
Kaynakça
1- GU, Jiafeng, et al. Evaluation of Invisalign treatment effectiveness and efficiency compared with conventional fixed appliances using the Peer Assessment Rating index. American Journal of Orthodontics and Dentofacial Orthopedics, 2017, 151.2: 259-266.