6 yaşında ilk kalıcı dişlerimiz ağızda görünmeye başlar. İki yıl içinde öndeki kesici dişler değişip yerine iri daimi dişler gelip yerleşir. Bu dönem bir geçiş döneminin ilk safhası olup çoğu zaman ailelerin bir doktora başvurma ihtiyacı hissettiği dönemdir.
6-8 yaş arasındaki daimi dişlenmeye geçiş ağız içinde karmaşıkmış gibi görünebilir. Dişlerin farklı zamanlarda değişmeye başlaması, buna eşlik eden çene büyümesi ve ağızda çürüksüz sağlam süt dişlerinin olması sağlıklı bir geçiş döneminin önemli özellikleridir. Burada özellikle süt dişlerinin gelecekteki kalıcı dişlere öncülük ettiğini, hem onların sürmesini yönlendirdiğini hem de yerlerini koruduğunu hatırlayalım. Süt dişleri bu yüzden vazgeçilmezdir. Daimi dişlenmenin yaklaşık 12 yaşında tamamlandığını düşünürsek bu kadar sürede süt dişleri sağlamsa, çeneler boyutsal olarak daha stabil kalma şansını korurlar.
6-8 yaşlarındaki ilk safhada ufak çapraşıklıkların olması, öndeki dişlerden birinin henüz sürmemesi ve buna bağlı diş aralarında boşluk olması normaldir. Çapraşıklık genellikle çok erken dönemde çözmeyi hedeflediğimiz bir problem değildir. Bu dönemde yapılan müdahaleler genellikle doğal sürme mekanizmasının önündeki engelleri ortadan kaldırmak şeklindedir. Bazen “sürme rehberliği” olarak ifade ettiğimiz müdahalelerle daimi dişlerin çıkışını yönlendirmek ve kolaylaştırmak da yapılan uygulamalardan biridir.
Çocukları erken dönemde muayene etmek istememizin esas önemli olduğu konu ise çene ve yüz gelişimidir. Özellikle de üst çenenin gelişimi.
Üst çene ve alt çenenin genişlikleri birbiriyle uyumlu mu? Üst çenede bir darlık var mı? Üst dişler alt dişlere göre daha geride mi yoksa fırlak mı? Çocuk çenesini kapatırken sağa, sola ya da öne kaydırıyor mu?
Peki neden üst çenenin sağlıklı gelişim durumu bu kadar önemli? Çünkü hareketli olan çenemiz alt çenemizdir ve rahat hareket edip fonksiyon görebilmesi için üst dişlerle doğru bir temas ilişkisine sahip olması gerekir. Alt çenenin rahat kapanamadığı her durumda çeşitli yönlere kayarak iskeletsel bir asimetrinin gelişmesine yol açma riski vardır. Çenenin kayarak kapandığı durumlara müdahale edilmediğinde büyümeyle birlikte daha asimetrik bir yüz, çene ekleminde problemler ve hatta çocuğun tüm vücut postüründe dengesizlikler ortaya çıkabilir.
Üst çenenin sağlıklı gelişimi erken dönemde yapılan müdahalelerle kolaylıkla düzeltilebildiği için muayenede ilk dikkat ettiğimiz hususlardan biridir. Sağlıklı bir üst çene gelişimi, alt çenenin de potansiyel büyümesini gerçekleştirmesine olanak sağlar. Toplumumuzda alt çene geriliği sıklıkla görülmektedir. Bunun tedavisi çok farklı bir konu olduğu için bu yazının konusu olmamakla birlikte kısaca şunlar söylenebilir: Alt çene büyümesi genetik olarak sıkı bir şekilde kontrol edilmekte ve çene ekleminin sağlığıyla doğrudan ilişkili olarak gerçekleşmektedir. Rahat bir şekilde açıp kapanabilen, büyümesinin önünde engel bulunmayan bir alt çene sonuçta genetik olarak yetersiz bir büyüme gösterecek olsa bile, en azından mevcut potansiyelini koruyarak büyümesini tamamlamış olur. Engellenmeden büyüyen bir alt çene için önce üst çeneyi düzeltmemizin sebebi budur. Uygun apareylerle üst çene genişletilebilir ve öne alınabilir.
Çocukların muayenesinde dişlerin ve çenelerin gelişim durumu dışında yüz bölgesindeki solunum ve yutkunma gibi fonksiyonları değerlendiririz. Kasların tüm gün hatalı kullanımı ortodontik kuvvet üretirmişçesine dişlere etki ederek istemediğimiz kapanış bozukluklarına yol açabilir. Uygun egzersizlerle burun ve dili yönlendirerek bu bozuklukların önüne geçip tedavilerini de gerçekleştirmek mümkün ve hatta çok gereklidir. Çocuk burundan kolayca nefes alıp verebiliyor mu? Yoksa sürekli olarak ağız açık bir şekilde mi nefes alıyor? Dilini nerede konumlandırıyor? Yutkunurken dil dişlerin arasından dışarı mı fırlıyor? Kısa dil bağı gibi bir durum var mı? Dil ve burunla ilgili doğru fonksiyon oluşmasının uzun vadede hem genel sağlığa hem de çene yüz gelişimine katkısı o kadar büyüktür ki muayenede mutlaka incelediğimiz konuların başında gelir. Gerekli durumlarda kulak burun boğaz doktoruna hastayı yönlendirmek de mümkündür.
Son olarak çocukta sağlıklı gelişimi sekteye uğratabilecek herhangi bir alışkanlık olup olmadığını değerlendiririz. Parmak emme, uzun süreli sakız çiğneme, dudak ısırma, kalem kemirme gibi aslında normal olmayan hareketlerin çok da köklenmeden ortadan kalkması için hem çocuğu hem aileyi detaylı şekilde bilgilendirmek ve kontrol programına almak önemlidir. Ağaç yaşken eğilir mi koysaydım bu yazının başlığını?
Toparlayacak olursam 7-8 yaşlarında bir çocukta muayenede dikkat ettiklerimiz şunlardır:
-Doğru fırçalama alışkanlığı kazandırmak
-Mevcut hatalı alışkanlıkları kırmak (Ailenin desteğinin en önemli olduğu nokta burası)
-Dişsel sorunları tespit edip ufak müdahalelerle gelişimin önündeki engelleri ortadan kaldırmak
-Sağlıklı süt dişlerinin mümkün olduğunca ağızda kalmasını sağlamak
-Üst çenenin her açıdan gelişim durumunu değerlendirmek ve gerekli tedavileri sağlamak
-Alt çenenin sağlıklı bir eklem eşliğinde büyümesini izlemek
Okuduğunuz için teşekkür ederim.
Çocukları erken dönemde muayene etmek istememizin esas önemli olduğu konu ise çene ve yüz gelişimidir.